Andreas
Verse Indeterminate Saxon
- 
Hwæt! We gefrunan           on fyrndagum  
 twelfe under tunglum           tireadige hæleð,
 þeodnes þegnas.           No hira þrym alæg
 camprædenne           þonne cumbol hneotan,
 
- 5
- 
syððan hie gedældon,           swa him dryhten sylf,  
 heofona heahcyning,           hlyt getæhte.
 þæt wæron mære           men ofer eorðan,
 frome folctogan           ond fyrdhwate,
 rofe rincas,           þonne rond ond hand
 
- 10
- 
on herefelda           helm ealgodon,  
 on meotudwange.           Wæs hira Matheus sum,
 se mid Iudeum ongan           godspell ærest
 wordum writan           wundorcræfte.
 þam halig god           hlyt geteode
 
- 15
- 
ut on þæt igland           þær ænig þa git  
 ellþeodigra           eðles ne mihte
 blædes brucan.           Oft him bonena hand
 on herefelda           hearde gesceode.
 Eal wæs þæt mearcland           morðre bewunden,
 
- 20
- 
feondes facne,           folcstede gumena,  
 hæleða eðel.           Næs þær hlafes wist
 werum on þam wonge,           ne wæteres drync
 to bruconne,           ah hie blod ond fel,
 fira flæschoman,           feorrancumenra,
 
- 25
- 
ðegon geond þa þeode.           Swelc wæs þeaw hira  
 þæt hie æghwylcne           ellðeodigra
 dydan him to mose           meteþearfendum,
 þara þe þæt ealand           utan sohte.
 Swylc wæs þæs folces           freoðoleas tacen,
 
- 30
- 
unlædra eafoð,           þæt hie eagena gesihð,  
 hettend heorogrimme,           heafodgimmas
 agetton gealgmode           gara ordum.
 Syððan him geblendan           bitere tosomne,
 dryas þurh dwolcræft,           drync unheorne,
 
- 35
- 
se onwende gewit,           wera ingeþanc,  
 heortan on hreðre,           (hyge wæs oncyrred),
 þæt hie ne murndan           æfter mandreame,
 hæleþ heorogrædige,           ac hie hig ond gærs
 for meteleaste           meðe gedrehte.
 
- 40
- 
þa wæs Matheus           to þære mæran byrig  
 cumen in þa ceastre.           þær wæs cirm micel
 geond Mermedonia,           manfulra hloð,
 fordenera gedræg,           syþþan deofles þegnas
 geascodon           æðelinges sið.
 
- 45
- 
Eodon him þa togenes,           garum gehyrsted,  
 lungre under linde,           (nalas late wæron),
 eorre æscberend,           to þam orlege.
 Hie þam halgan þær           handa gebundon
 ond fæstnodon           feondes cræfte,
 
- 50
- 
hæleð hellfuse,           ond his heafdes segl  
 abreoton mid billes ecge.           Hwæðre he in breostum þa git
 herede in heortan           heofonrices weard,
 þeah ðe he atres drync           atulne onfenge.
 Eadig ond onmod,           he mid elne forð
 
- 55
- 
wyrðode wordum           wuldres aldor,  
 heofonrices weard,           halgan stefne,
 of carcerne.           Him wæs Cristes lof
 on fyrhðlocan           fæste bewunden.
 He þa wepende           weregum tearum
 
- 60
- 
his sigedryhten           sargan reorde  
 grette, gumena brego,           geomran stefne,
 weoruda wilgeofan,           ond þus wordum cwæð:
 "Hu me elþeodige           inwitwrasne
 searonet seowað!           A ic symles wæs
 
- 65
- 
on wega gehwam           willan þines  
 georn on mode;           nu ðurh geohða sceal
 dæde fremman           swa þa dumban neat.
 þu ana canst           ealra gehygdo,
 meotud mancynnes,           mod in hreðre.
 
- 70
- 
Gif þin willa sie,           wuldres aldor,  
 þæt me wærlogan           wæpna ecgum,
 sweordum, aswebban,           ic beo sona gearu
 to adreoganne           þæt ðu, drihten min,
 engla eadgifa,           eðelleasum,
 
- 75
- 
dugeða dædfruma,           deman wille.  
 Forgif me to are,           ælmihtig god,
 leoht on þissum life,           þy læs ic lungre scyle,
 ablended in burgum,           æfter billhete
 þurh hearmcwide           heorugrædigra,
 
- 80
- 
laðra leodsceaðena,           leng þrowian  
 edwitspræce.           Ic to anum þe,
 middangeardes weard,           mod staþolige,
 fæste fyrhðlufan,           ond þe, fæder engla,
 beorht blædgifa,           biddan wille
 
- 85
- 
ðæt ðu me ne gescyrige           mid scyldhetum,  
 werigum wrohtsmiðum,           on þone wyrrestan,
 dugoða demend,           deað ofer eorðan."
 æfter þyssum wordum           com wuldres tacen
 halig of heofenum,           swylce hadre segl
 
- 90
- 
to þam carcerne.           þær gecyðed wearð  
 þæt halig god           helpe gefremede,
 ða wearð gehyred           heofoncyninges stefn
 wrætlic under wolcnum,           wordhleoðres sweg
 mæres þeodnes.           He his maguþegne
 
- 95
- 
under hearmlocan           hælo ond frofre  
 beadurofum abead           beorhtan stefne:
 "Ic þe, Matheus,           mine sylle sybbe
 under swegle.           Ne beo ðu on sefan to forht,
 ne on mode ne murn.           Ic þe mid wunige
 
- 100
- 
ond þe alyse           of þyssum leoðubendum,  
 ond ealle þa menigo           þe þe mid wuniað
 on nearonedum.           þe is neorxnawang,
 blæda beorhtost,           boldwela fægrost,
 hama hyhtlicost,           halegum mihtum
 
- 105
- 
torht ontyned.           þær ðu tyres most,  
 to widan feore           willan brucan.
 Geþola þeoda þrea!           Nis seo þrah micel
 þæt þe wærlogan           witebendum,
 synnige ðurh searocræft,           swencan motan.
 
- 110
- 
Ic þe Andreas           ædre onsende  
 to hleo ond to hroðre           in þas hæðenan burg.
 He ðe alyseð           of þyssum leodhete.
 Is to þære tide           tælmet hwile
 emne mid soðe           seofon ond twentig
 
- 115
- 
nihtgerimes,           þæt ðu of nede most,  
 sorgum geswenced,           sigore gewyrðod,
 hweorfan of henðum           in gehyld godes."
 Gewat him þa se halga           helm ælwihta,
 engla scyppend,           to þam uplican
 
- 120
- 
eðelrice.           He is on riht cyning,  
 staðolfæst styrend,           in stowa gehwam.
 ða wæs Matheus           miclum onbryrded
 niwan stefne.           Nihthelm toglad,
 lungre leorde.           Leoht æfter com,
 
- 125
- 
dægredwoma.           Duguð samnade,  
 hæðne hildfrecan,           heapum þrungon,
 (guðsearo gullon,           garas hrysedon),
 bolgenmode,           under bordhreoðan.
 Woldon cunnian           hwæðer cwice lifdon
 
- 130
- 
þa þe on carcerne           clommum fæste  
 hleoleasan wic           hwile wunedon,
 hwylcne hie to æte           ærest mihton
 æfter fyrstmearce           feores berædan.
 Hæfdon hie on rune           ond on rimcræfte
 
- 135
- 
awriten, wælgrædige,           wera endestæf,  
 hwænne hie to mose           meteþearfendum
 on þære werþeode           weorðan sceoldon.
 Cirmdon caldheorte,           (corðor oðrum getang),
 reðe ræsboran.           Rihtes ne gimdon,
 
- 140
- 
meotudes mildse.           Oft hira mod onwod  
 under dimscuan           deofles larum,
 þonne hie unlædra           eafeðum gelyfdon.
 Hie ða gemetton           modes glawne,
 haligne hæle,           under heolstorlocan
 
- 145
- 
bidan beadurofne           þæs him beorht cyning,  
 engla ordfruma,           unnan wolde.
 ða wæs first agan           frumrædenne
 þinggemearces           butan þrim nihtum,
 swa hit wælwulfas           awriten hæfdon
 
- 150
- 
þæt hie banhringas           abrecan þohton,  
 lungre tolysan           lic ond sawle,
 ond þonne todælan           duguðe ond geogoðe,
 werum to wiste           ond to wilþege,
 fæges flæschoman.           Feorh ne bemurndan,
 
- 155
- 
grædige guðrincas,           hu þæs gastes sið  
 æfter swyltcwale           geseted wurde.
 Swa hie symble ymb þritig           þing gehedon
 nihtgerimes;           wæs him neod micel
 þæt hie tobrugdon           blodigum ceaflum
 
- 160
- 
fira flæschoman           him to foddorþege.  
 þa wæs gemyndig,           se ðe middangeard
 gestaðelode           strangum mihtum,
 hu he in ellþeodigum           yrmðum wunode,
 belocen leoðubendum,           þe oft his lufan adreg
 
- 165
- 
for Ebreum           ond Israhelum;  
 swylce he Iudea           galdorcræftum
 wiðstod stranglice.           þa sio stefn gewearð
 gehered of heofenum,           þær se halga wer
 in Achaia,           Andreas, wæs,
 
- 170
- 
(leode lærde           on lifes weg),  
 þa him cirebaldum           cininga wuldor,
 meotud mancynnes,           modhord onleac,
 weoruda drihten,           ond þus wordum cwæð:
 "ðu scealt feran           ond frið lædan,
 
- 175
- 
siðe gesecan,           þær sylfætan  
 eard weardigað,           eðel healdaþ
 morðorcræftum.           Swa is þære menigo þeaw
 þæt hie uncuðra           ængum ne willað
 on þam folcstede           feores geunnan
 
- 180
- 
syþþan manfulle           on Mermedonia  
 onfindaþ feasceaftne.           þær sceall feorhgedal,
 earmlic ylda cwealm,           æfter wyrþan.
 ðær ic seomian wat           þinne sigebroðor
 mid þam burgwarum           bendum fæstne.
 
- 185
- 
Nu bið fore þreo niht           þæt he on þære þeode sceal  
 fore hæðenra           handgewinne
 þurh gares gripe           gast onsendan,
 ellorfusne,           butan ðu ær cyme."
 ædre him Andreas           agef andsware:
 
- 190
- 
"Hu mæg ic, dryhten min,           ofer deop gelad  
 fore gefremman           on feorne weg
 swa hrædlice,           heofona scyppend,
 wuldres waldend,           swa ðu worde becwist?
 ðæt mæg engel þin           eað geferan,
 
- 195
- 
halig of heofenum           con him holma begang,  
 sealte sæstreamas           ond swanrade,
 waroðfaruða gewinn           ond wæterbrogan,
 wegas ofer widland.           Ne synt me winas cuðe,
 eorlas elþeodige,           ne þær æniges wat
 
- 200
- 
hæleða gehygdo,           ne me herestræta  
 ofer cald wæter           cuðe sindon."
 Him ða ondswarude           ece dryhten:
 "Eala, Andreas,           þæt ðu a woldest
 þæs siðfætes           sæne weorþan!
 
- 205
- 
Nis þæt uneaðe           eallwealdan gode  
 to gefremmanne           on foldwege,
 ðæt sio ceaster hider           on þas cneorisse
 under swegles gang           aseted wyrðe,
 breogostol breme,           mid þam burgwarum,
 
- 210
- 
gif hit worde becwið           wuldres agend.  
 Ne meaht ðu þæs siðfætes           sæne weorðan,
 ne on gewitte to wac,           gif ðu wel þencest
 wið þinne waldend           wære gehealdan,
 treowe tacen.           Beo ðu on tid gearu;
 
- 215
- 
ne mæg þæs ærendes           ylding wyrðan.  
 ðu scealt þa fore geferan           ond þin feorh beran
 in gramra gripe,           ðær þe guðgewinn
 þurh hæðenra           hildewoman,
 beorna beaducræft,           geboden wyrðeð.
 
- 220
- 
Scealtu æninga           mid ærdæge,  
 emne to morgene,           æt meres ende
 ceol gestigan           ond on cald wæter
 brecan ofer bæðweg.           Hafa bletsunge
 ofer middangeard           mine, þær ðu fere!"
 
- 225
- 
Gewat him þa se halga           healdend ond wealdend,  
 upengla fruma,           eðel secan,
 middangeardes weard,           þone mæran ham,
 þær soðfæstra           sawla moton
 æfter lices hryre           lifes brucan.
 
- 230
- 
þa wæs ærende           æðelum cempan  
 aboden in burgum,           ne wæs him bleað hyge,
 ah he wæs anræd           ellenweorces,
 heard ond higerof,           nalas hildlata,
 gearo, guðe fram,           to godes campe.
 
- 235
- 
Gewat him þa on uhtan           mid ærdæge  
 ofer sandhleoðu           to sæs faruðe,
 þriste on geþance,           ond his þegnas mid,
 gangan on greote.           Garsecg hlynede,
 beoton brimstreamas.           Se beorn wæs on hyhte,
 
- 240
- 
syðþan he on waruðe           widfæðme scip  
 modig gemette.           þa com morgentorht
 beacna beorhtost           ofer breomo sneowan,
 halig of heolstre.           Heofoncandel blac
 ofer lagoflodas.           He ðær lidweardas,
 
- 245
- 
þrymlice þry           þegnas gemette,  
 modiglice menn,           on merebate
 sittan siðfrome,           swylce hie ofer sæ comon.
 þæt wæs drihten sylf,           dugeða wealdend,
 ece ælmihtig,           mid his englum twam.
 
- 250
- 
Wæron hie on gescirplan           scipferendum,  
 eorlas onlice           ealiðendum,
 þonne hie on flodes fæðm           ofer feorne weg
 on cald wæter           ceolum lacað.
 Hie ða gegrette,           se ðe on greote stod,
 
- 255
- 
fus on faroðe,           fægn reordade:  
 "Hwanon comon ge           ceolum liðan,
 macræftige menn,           on mereþissan,
 ane ægflotan?           Hwanon eagorstream
 ofer yða gewealc           eowic brohte?"
 
- 260
- 
Him ða ondswarode           ælmihti god,  
 swa þæt ne wiste,           se ðe þæs wordes bad,
 hwæt se manna wæs           meðelhegendra,
 þe he þær on waroðe           wiðþingode:
 "We of Marmedonia           mægðe syndon
 
- 265
- 
feorran geferede.           Us mid flode bær  
 on hranrade           heahstefn naca,
 snellic sæmearh,           snude bewunden,
 oðþæt we þissa leoda           land gesohton,
 wære bewrecene,           swa us wind fordraf."
 
- 270
- 
Him þa Andreas           eaðmod oncwæð:  
 "Wolde ic þe biddan,           þeh ic þe beaga lyt,
 sincweorðunga,           syllan meahte,
 þæt ðu us gebrohte           brante ceole,
 hea hornscipe,           ofer hwæles eðel
 
- 275
- 
on þære mægðe.           Bið ðe meorð wið god,  
 þæt ðu us on lade           liðe weorðe."
 Eft him ondswarode           æðelinga helm
 of yðlide,           engla scippend:
 "Ne magon þær gewunian           widferende,
 
- 280
- 
ne þær elþeodige           eardes brucað,  
 ah in þære ceastre           cwealm þrowiað,
 þa ðe feorran þyder           feorh gelædaþ,
 ond þu wilnast nu           ofer widne mere
 þæt ðu on þa fægðe           þine feore spilde."
 
- 285
- 
Him þa Andreas           agef ondsware:  
 "Usic lust hweteð           on þa leodmearce,
 mycel modes hiht,           to þære mæran byrig,
 þeoden leofesta,           gif ðu us þine wilt
 on merefaroðe           miltse gecyðan."
 
- 290
- 
Him ondswarode           engla þeoden,  
 neregend fira,           of nacan stefne:
 "We ðe estlice           mid us willað
 ferigan freolice           ofer fisces bæð
 efne to þam lande           þær þe lust myneð
 
- 295
- 
to gesecanne,           syððan ge eowre  
 gafulrædenne           agifen habbað,
 sceattas gescrifene,           swa eow scipweardas,
 aras ofer yðbord,           unnan willað."
 Him þa ofstlice           Andreas wið,
 
- 300
- 
wineþearfende,           wordum mælde:  
 "Næbbe ic fæted gold           ne feohgestreon,
 welan ne wiste           ne wira gespann,
 landes ne locenra beaga,           þæt ic þe mæge lust ahwettan,
 willan in worulde,           swa ðu worde becwist."
 
- 305
- 
Him þa beorna breogo,           þær he on bolcan sæt,  
 ofer waroða geweorp           wiðþingode:
 "Hu gewearð þe þæs,           wine leofesta,
 ðæt ðu sæbeorgas           secan woldes,
 merestreama gemet,           maðmum bedæled,
 
- 310
- 
ofer cald cleofu           ceoles neosan?  
 Nafast þe to frofre           on faroðstræte
 hlafes wiste           ne hlutterne
 drync to dugoðe.           Is se drohtað strang
 þam þe lagolade           lange cunnaþ."
 
- 315
- 
ða him Andreas           ðurh ondsware,  
 wis on gewitte,           wordhord onleac:
 "Ne gedafenað þe,           nu þe dryhten geaf
 welan ond wiste           ond woruldspede,
 ðæt ðu ondsware           mid oferhygdum,
 
- 320
- 
sece sarcwide.           Selre bið æghwam  
 þæt he eaðmedum           ellorfusne
 oncnawe cuðlice,           swa þæt Crist bebead,
 þeoden þrymfæst.           We his þegnas synd
 gecoren to cempum.           He is cyning on riht,
 
- 325
- 
wealdend ond wyrhta           wuldorþrymmes,  
 an ece god           eallra gesceafta,
 swa he ealle befehð           anes cræfte,
 hefon ond eorðan,           halgum mihtum,
 sigora selost.           He ðæt sylfa cwæð,
 
- 330
- 
fæder folca gehwæs,           ond us feran het  
 geond ginne grund           gasta streonan:
 'Farað nu geond ealle           eorðan sceatas
 emne swa wide           swa wæter bebugeð,
 oððe stedewangas           stræte gelicgaþ.
 
- 335
- 
Bodiað æfter burgum           beorhtne geleafan  
 ofer foldan fæðm.           Ic eow freoðo healde.
 Ne ðurfan ge on þa fore           frætwe lædan,
 gold ne seolfor.           Ic eow goda gehwæs
 on eowerne agenne dom           est ahwette.'
 
- 340
- 
Nu ðu seolfa miht           sið userne  
 gehyran hygeþancol.           Ic sceal hraðe cunnan
 hwæt ðu us to duguðum           gedon wille."
 Him þa ondswarode           ece dryhten:
 "Gif ge syndon þegnas           þæs þe þrym ahof
 
- 345
- 
ofer middangeard,           swa ge me secgaþ,  
 ond ge geheoldon þæt eow           se halga bead,
 þonne ic eow mid gefean           ferian wille
 ofer brimstreamas,           swa ge benan sint."
 þa in ceol stigon           collenfyrhðe,
 
- 350
- 
ellenrofe,           æghwylcum wearð  
 on merefaroðe           mod geblissod.
 ða ofer yða geswing           Andreas ongann
 mereliðendum           miltsa biddan
 wuldres aldor,           ond þus wordum cwæð:
 
- 355
- 
"Forgife þe dryhten           domweorðunga,  
 willan in worulde           ond in wuldre blæd,
 meotud manncynnes,           swa ðu me hafast
 on þyssum siðfæte           sybbe gecyðed!"
 Gesæt him þa se halga           helmwearde neah,
 
- 360
- 
æðele be æðelum.           æfre ic ne hyrde  
 þon cymlicor           ceol gehladenne
 heahgestreonum.           Hæleð in sæton,
 þeodnas þrymfulle,           þegnas wlitige.
 ða reordode           rice þeoden,
 
- 365
- 
ece ælmihtig,           heht his engel gan,  
 mærne maguþegn,           ond mete syllan,
 frefran feasceafte           ofer flodes wylm,
 þæt hie þe eað mihton           ofer yða geþring
 drohtaþ adreogan.           þa gedrefed wearð,
 
- 370
- 
onhrered hwælmere.           Hornfisc plegode,  
 glad geond garsecg,           ond se græga mæw
 wælgifre wand.           Wedercandel swearc,
 windas weoxon,           wægas grundon,
 streamas styredon,           strengas gurron,
 
- 375
- 
wædo gewætte.           Wæteregsa stod  
 þreata þryðum.           þegnas wurdon
 acolmode.           ænig ne wende
 þæt he lifgende           land begete,
 þara þe mid Andreas           on eagorstream
 
- 380
- 
ceol gesohte.           Næs him cuð þa gyt  
 hwa þam sæflotan           sund wisode.
 Him þa se halga           on holmwege
 ofer argeblond,           Andreas þa git,
 þegn þeodenhold,           þanc gesægde,
 
- 385
- 
ricum ræsboran,           þa he gereordod wæs:  
 "ðe þissa swæsenda           soðfæst meotud,
 lifes leohtfruma,           lean forgilde,
 weoruda waldend,           ond þe wist gife,
 heofonlicne hlaf,           swa ðu hyldo wið me
 
- 390
- 
ofer firigendstream           freode gecyðdest!  
 Nu synt geþreade           þegnas mine,
 geonge guðrincas.           Garsecg hlymmeð,
 geofon geotende.           Grund is onhrered,
 deope gedrefed,           duguð is geswenced,
 
- 395
- 
modigra mægen           myclum gebysgod."  
 Him of helman oncwæð           hæleða scyppend:
 "Læt nu geferian           flotan userne,
 lid to lande           ofer lagufæsten,
 ond þonne gebidan           beornas þine,
 
- 400
- 
aras on earde,           hwænne ðu eft cyme."  
 Edre him þa eorlas           agefan ondsware,
 þegnas þrohthearde,           þafigan ne woldon
 ðæt hie forleton           æt lides stefnan
 leofne lareow           ond him land curon:
 
- 405
- 
"Hwider hweorfað we           hlafordlease,  
 geomormode,           gode orfeorme,
 synnum wunde,           gif we swicað þe?
 We bioð laðe           on landa gehwam,
 folcum fracoðe,           þonne fira bearn,
 
- 410
- 
ellenrofe,           æht besittaþ,  
 hwylc hira selost           symle gelæste
 hlaforde æt hilde,           þonne hand ond rond
 on beaduwange           billum forgrunden
 æt niðplegan           nearu þrowedon."
 
- 415
- 
þa reordade           rice þeoden,  
 wærfæst cining,           word stunde ahof:
 "Gif ðu þegn sie           þrymsittendes,
 wuldorcyninges,           swa ðu worde becwist,
 rece þa gerynu,           hu he reordberend
 
- 420
- 
lærde under lyfte.           Lang is þes siðfæt  
 ofer fealuwne flod;           frefra þine
 mæcgas on mode.           Mycel is nu gena
 lad ofer lagustream,           land swiðe feorr
 to gesecanne.           Sund is geblonden,
 
- 425
- 
grund wið greote.           God eaðe mæg  
 heaðoliðendum           helpe gefremman."
 Ongan þa gleawlice           gingran sine,
 wuldorspedige weras           wordum trymman:
 "Ge þæt gehogodon,           þa ge on holm stigon,
 
- 430
- 
þæt ge on fara folc           feorh gelæddon,  
 ond for dryhtnes lufan           deað þrowodon,
 on ælmyrcna           eðelrice
 sawle gesealdon.           Ic þæt sylfa wat,
 þæt us gescyldeð           scyppend engla,
 
- 435
- 
weoruda dryhten.           Wæteregesa sceal,  
 geðyd ond geðreatod           þurh þryðcining,
 lagu lacende,           liðra wyrðan.
 Swa gesælde iu,           þæt we on sæbate
 ofer waruðgewinn           wæda cunnedan,
 
- 440
- 
faroðridende.           Frecne þuhton  
 egle ealada.           Eagorstreamas
 beoton bordstæðu,           brim oft oncwæð,
 yð oðerre.           Hwilum upp astod
 of brimes bosme           on bates fæðm
 
- 445
- 
egesa ofer yðlid.           ælmihtig þær,  
 meotud mancynnes,           on mereþyssan
 beorht basnode.           Beornas wurdon
 forhte on mode,           friðes wilnedon,
 miltsa to mærum.           þa seo menigo ongan
 
- 450
- 
clypian on ceole,           cyning sona aras,  
 engla eadgifa,           yðum stilde,
 wæteres wælmum.           Windas þreade,
 sæ sessade,           smylte wurdon
 merestreama gemeotu.           ða ure mod ahloh
 
- 455
- 
syððan we gesegon           under swegles gang  
 windas ond wægas           ond wæterbrogan
 forhte gewordne           for frean egesan.
 Forþan ic eow to soðe           secgan wille,
 þæt næfre forlæteð           lifgende god
 
- 460
- 
eorl on eorðan,           gif his ellen deah."  
 Swa hleoðrode           halig cempa,
 ðeawum geþancul.           þegnas lærde
 eadig oreta,           eorlas trymede,
 oððæt hie semninga           slæp ofereode,
 
- 465
- 
meðe be mæste.           Mere sweoðerade,  
 yða ongin           eft oncyrde,
 hreoh holmþracu.           þa þam halgan wearð
 æfter gryrehwile           gast geblissod.
 Ongan ða reordigan           rædum snottor,
 
- 470
- 
wis on gewitte,           wordlocan onspeonn:  
 "Næfre ic sælidan           selran mette,
 macræftigran,           þæs ðe me þynceð,
 rowend rofran,           rædsnotterran,
 wordes wisran.           Ic wille þe,
 
- 475
- 
eorl unforcuð,           anre nu gena  
 bene biddan,           þeah ic þe beaga lyt,
 sincweorðunga,           syllan mihte,
 fætedsinces.           Wolde ic freondscipe,
 þeoden þrymfæst,           þinne, gif ic mehte,
 
- 480
- 
begitan godne.           þæs ðu gife hleotest,  
 haligne hyht           on heofonþrymme,
 gif ðu lidwerigum           larna þinra
 este wyrðest.           Wolde ic anes to ðe,
 cynerof hæleð,           cræftes neosan,
 
- 485
- 
ðæt ðu me getæhte,           nu þe tir cyning  
 ond miht forgef,           manna scyppend,
 hu ðu wægflotan           wære bestemdon,
 sæhengeste,           sund wisige.
 Ic wæs on gifeðe           iu ond nu þa
 
- 490
- 
syxtyne siðum           on sæbate,  
 mere hrerendum           mundum freorig,
 eagorstreamas,           (is ðys ane ma),
 swa ic æfre ne geseah           ænigne mann,
 þryðbearn hæleða,           þe gelicne,
 
- 495
- 
steoran ofer stæfnan.           Streamwelm hwileð,  
 beateþ brimstæðo.           Is þes bat ful scrid,
 færeð famigheals,           fugole gelicost
 glideð on geofone.           Ic georne wat
 þæt ic æfre ne geseah           ofer yðlade
 
- 500
- 
on sæleodan           syllicran cræft.  
 Is þon geliccost           swa he on landsceare
 stille stande,           þær hine storm ne mæg,
 wind awecgan,           ne wæterflodas
 brecan brondstæfne,           hwæðere on brim snoweð
 
- 505
- 
snel under segle.           ðu eart seolfa geong,  
 wigendra hleo,           nalas wintrum frod,
 hafast þe on fyrhðe,           faroðlacende,
 eorles ondsware.           æghwylces canst
 worda for worulde           wislic andgit."
 
- 510
- 
Him ondswarode           ece dryhten:  
 "Oft þæt gesæleð,           þæt we on sælade,
 scipum under scealcum,           þonne sceor cymeð,
 brecað ofer bæðweg,           brimhengestum.
 Hwilum us on yðum           earfoðlice
 
- 515
- 
gesæleð on sæwe,           þeh we sið nesan,  
 frecne geferan.           Flodwylm ne mæg
 manna ænigne           ofer meotudes est
 lungre gelettan:           ah him lifes geweald,
 se ðe brimu bindeð,           brune yða
 
- 520
- 
ðyð ond þreatað.           He þeodum sceal  
 racian mid rihte,           se ðe rodor ahof
 ond gefæstnode           folmum sinum,
 worhte ond wreðede,           wuldras fylde
 beorhtne boldwelan,           swa gebledsod wearð
 
- 525
- 
engla eðel           þurh his anes miht.  
 Forþan is gesyne,           soð orgete,
 cuð oncnawen,           þæt ðu cyninges eart
 þegen geþungen,           þrymsittendes,
 forþan þe sona           sæholm oncneow,
 
- 530
- 
garsecges begang,           þæt ðu gife hæfdes  
 haliges gastes.           Hærn eft onwand,
 aryða geblond.           Egesa gestilde,
 widfæðme wæg.           Wædu swæðorodon
 seoðþan hie ongeton           þæt ðe god hæfde
 
- 535
- 
wære bewunden,           se ðe wuldres blæd  
 gestaðolade           strangum mihtum."
 þa hleoðrade           halgan stefne
 cempa collenferhð,           cyning wyrðude,
 wuldres waldend,           ond þus wordum cwæð:
 
- 540
- 
"Wes ðu gebledsod,           brego mancynnes,  
 dryhten hælend!           A þin dom lyfað!
 Ge neh ge feor           is þin nama halig,
 wuldre gewlitegad           ofer werþeoda,
 miltsum gemærsod.           Nænig manna is
 
- 545
- 
under heofonhwealfe,           hæleða cynnes,  
 ðætte areccan mæg           oððe rim wite
 hu ðrymlice,           þeoda baldor,
 gasta geocend,           þine gife dælest.
 Huru is gesyne,           sawla nergend,
 
- 550
- 
þæt ðu þissum hysse           hold gewurde  
 ond hine geongne           geofum wyrðodest,
 wis on gewitte           ond wordcwidum.
 Ic æt efenealdum           æfre ne mette
 on modsefan           maran snyttro."
 
- 555
- 
Him ða of ceole oncwæð           cyninga wuldor,  
 frægn fromlice           fruma ond ende:
 "Saga, þances gleaw           þegn, gif ðu cunne,
 hu ðæt gewurde           be werum tweonum,
 þæt ða arleasan           inwidþancum,
 
- 560
- 
Iudea cynn           wið godes bearne  
 ahof hearmcwide.           Hæleð unsælige
 no ðær gelyfdon           in hira liffruman,
 grome gealgmode,           þæt he god wære,
 þeah ðe he wundra feala           weorodum gecyðde,
 
- 565
- 
sweotulra ond gesynra.           Synnige ne mihton  
 oncnawan þæt cynebearn,           se ðe acenned wearð
 to hleo ond to hroðre           hæleða cynne,
 eallum eorðwarum.           æþelinge weox
 word ond wisdom,           ah he þara wundra a,
 
- 570
- 
domagende,           dæl nænigne  
 frætre þeode           beforan cyðde."
 Him ða Andreas           agef andsware:
 "Hu mihte þæt gewyrðan           in werþeode,
 þæt ðu ne gehyrde           hælendes miht,
 
- 575
- 
gumena leofost,           hu he his gif cyðde  
 geond woruld wide,           wealdendes bearn?
 Sealde he dumbum gesprec,           deafe gehyrdon,
 healtum ond hreofum           hyge blissode,
 ða þe limseoce           lange wæron,
 
- 580
- 
werige, wanhale,           witum gebundene,  
 æfter burhstedum           blinde gesegon.
 Swa he on grundwæge           gumena cynnes
 manige missenlice           men of deaðe
 worde awehte.           Swylce he eac wundra feala
 
- 585
- 
cynerof cyðde           þurh his cræftes miht.  
 He gehalgode           for heremægene
 win of wætere           ond wendan het,
 beornum to blisse,           on þa beteran gecynd.
 Swylce he afedde           of fixum twam
 
- 590
- 
ond of fif hlafum           fira cynnes  
 fif ðusendo.           Feðan sæton,
 reonigmode,           reste gefegon,
 werige æfter waðe,           wiste þegon,
 menn on moldan,           swa him gemedost wæs.
 
- 595
- 
Nu ðu miht gehyran,           hyse leofesta,  
 hu us wuldres weard           wordum ond dædum
 lufode in life,           ond þurh lare speon
 to þam fægeran gefean,           þær freo moton,
 eadige mid englum,           eard weardigan,
 
- 600
- 
þa ðe æfter deaðe           dryhten secað."  
 ða gen weges weard           wordhord onleac,
 beorn ofer bolcan,           beald reordade:
 "Miht ðu me gesecgan,           þæt ic soð wite,
 hwæðer wealdend þin           wundor on eorðan,
 
- 605
- 
þa he gefremede           nalas feam siðum,  
 folcum to frofre           beforan cyðde,
 þær bisceopas           ond boceras
 ond ealdormenn           æht besæton,
 mæðelhægende?           Me þæt þinceð,
 
- 610
- 
ðæt hie for æfstum           inwit syredon  
 þurh deopne gedwolan.           Deofles larum
 hæleð hynfuse           hyrdon to georne,
 wraðum wærlogan.           Hie seo wyrd beswac,
 forleolc ond forlærde.           Nu hie lungre sceolon,
 
- 615
- 
werige mid werigum,           wræce þrowian,  
 biterne bryne           on banan fæðme."
 Him ða Andreas           agef ondsware:
 "Secge ic ðe to soðe           ðæt he swiðe oft
 beforan fremede           folces ræswum
 
- 620
- 
wundor æfter wundre           on wera gesiehðe,  
 swylce deogollice           dryhten gumena
 folcræd fremede,           swa he to friðe hogode."
 Him ondswarode           æðelinga helm:
 "Miht ðu, wis hæleð,           wordum gesecgan,
 
- 625
- 
maga mode rof,           mægen þa he cyðde,  
 deormod on digle,           ða mid dryhten oft,
 rodera rædend,           rune besæton?"
 Him þa Andreas           ondsware agef:
 "Hwæt frinest ðu me,           frea leofesta,
 
- 630
- 
wordum wrætlicum,           ond þe wyrda gehwære  
 þurh snyttra cræft           soð oncnawest?"
 ða git him wæges weard           wiðþingode:
 "Ne frine ic ðe for tæle           ne ðurh teoncwide
 on hranrade,           ac min hige blissað,
 
- 635
- 
wynnum wridað,           þurh þine wordlæðe,  
 æðelum ecne.           Ne eom ic ana ðæt,
 ac manna gehwam           mod bið on hyhte,
 fyrhð afrefred,           þam þe feor oððe neah
 on mode geman           hu se maga fremede,
 
- 640
- 
godbearn on grundum.           Gastas hweorfon,  
 sohton siðfrome           swegles dreamas,
 engla eðel           þurh þa æðelan miht."
 Edre him Andreas           agef ondsware:
 "Nu ic on þe sylfum           soð oncnawe,
 
- 645
- 
wisdomes gewit,           wundorcræfte  
 sigesped geseald,           (snyttrum bloweð,
 beorhtre blisse,           breost innanweard),
 nu ic þe sylfum           secgan wille
 oor ond ende,           swa ic þæs æðelinges
 
- 650
- 
word ond wisdom           on wera gemote  
 þurh his sylfes muð           symle gehyrde.
 Oft gesamnodon           side herigeas,
 folc unmæte,           to frean dome,
 þær hie hyrcnodon           haliges lare.
 
- 655
- 
ðonne eft gewat           æðelinga helm,  
 beorht blædgifa,           in bold oðer,
 ðær him togenes,           god herigende,
 to ðam meðelstede           manige comon,
 snottre selerædend.           Symble gefegon,
 
- 660
- 
beornas bliðheorte,           burhweardes cyme.  
 Swa gesælde iu           þæt se sigedema
 ferde, frea mihtig.           Næs þær folces ma
 on siðfate,           sinra leoda,
 nemne ellefne           orettmæcgas,
 
- 665
- 
geteled tireadige.           He wæs twelfta sylf.  
 þa we becomon           to þam cynestole,
 þær getimbred wæs           tempel dryhtnes,
 heah ond horngeap,           hæleðum gefrege,
 wuldre gewlitegod.           Huscworde ongan
 
- 670
- 
þurh inwitðanc           ealdorsacerd  
 herme hyspan,           hordlocan onspeon,
 wroht webbade.           He on gewitte oncneow
 þæt we soðfæstes           swaðe folgodon,
 læston larcwide.           He lungre ahof
 
- 675
- 
woðe wiðerhydig           wean onblonden:  
 'Hwæt, ge syndon earme           ofer ealle menn!
 Wadað widlastas,           weorn geferað
 earfoðsiða,           ellþeodiges nu
 butan leodrihte           larum hyrað,
 
- 680
- 
eadiges orhlytte           æðeling cyðað,  
 secgað soðlice           þæt mid suna meotudes
 drohtigen dæghwæmlice.           þæt is duguðum cuð
 hwanon þam ordfruman           æðelu onwocon.
 He wæs afeded           on þysse folcsceare,
 
- 685
- 
cildgeong acenned           mid his cneomagum.  
 þus syndon haten           hamsittende,
 fæder ond modur,           þæs we gefrægen habbað
 þurh modgemynd,           Maria ond Ioseph.
 Syndon him on æðelum           oðere twegen
 
- 690
- 
beornas geborene,           broðorsybbum,  
 suna Iosephes,           Simon ond Iacob.'
 Swa hleoðrodon           hæleða ræswan,
 dugoð domgeorne,           dyrnan þohton
 meotudes mihte.           Man eft gehwearf,
 
- 695
- 
yfel endeleas,           þær hit ær aras.  
 þa se þeoden gewat           þegna heape
 fram þam meðelstede           mihtum geswiðed,
 dugeða dryhten,           secan digol land.
 He þurh wundra feala           on þam westenne
 
- 700
- 
cræfta gecyðde           þæt he wæs cyning on riht  
 ofer middangeard,           mægene geswiðed,
 waldend ond wyrhta           wuldorþrymmes,
 an ece god           eallra gesceafta.
 Swylce he oðerra           unrim cyðde
 
- 705
- 
wundorworca           on wera gesyhðe.  
 Syþþan eft gewat           oðre siðe
 getrume mycle,           þæt he in temple gestod,
 wuldres aldor.           Wordhleoðor astag
 geond heahræced.           Haliges lare
 
- 710
- 
synnige ne swulgon,           þeah he soðra swa feala  
 tacna gecyðde,           þær hie to segon.
 Swylce he wrætlice           wundor agræfene,
 anlicnesse           engla sinra
 geseh, sigora frea,           on seles wage,
 
- 715
- 
on twa healfe           torhte gefrætwed,  
 wlitige geworhte.           He worde cwæð:
 'ðis is anlicnes           engelcynna
 þæs bremestan           þe mid þam burgwarum
 in þære ceastre is.           Cheruphim et Seraphim
 
- 720
- 
þa on swegeldreamum           syndon nemned.  
 Fore onsyne           ecan dryhtnes
 standað stiðferðe,           stefnum herigað,
 halgum hleoðrum,           heofoncyninges þrym,
 meotudes mundbyrd.           Her amearcod is
 
- 725
- 
haligra hiw,           þurh handmægen  
 awriten on wealle           wuldres þegnas.'
 þa gen worde cwæð           weoruda dryhten,
 heofonhalig gast,           fore þam heremægene:
 'Nu ic bebeode           beacen ætywan,
 
- 730
- 
wundor geweorðan           on wera gemange,  
 ðæt þeos onlicnes           eorðan sece,
 wlitig of wage,           ond word sprece,
 secge soðcwidum,           (þy sceolon gelyfan
 eorlas on cyððe),           hwæt min æðelo sien.'
 
- 735
- 
Ne dorste þa forhylman           hælendes bebod  
 wundor fore weorodum,           ac of wealle ahleop,
 frod fyrngeweorc,           þæt he on foldan stod,
 stan fram stane.           Stefn æfter cwom,
 hlud þurh heardne,           hleoðor dynede,
 
- 740
- 
wordum wemde.           Wrætlic þuhte  
 stiðhycgendum           stanes ongin.
 Septe sacerdas           sweotolum tacnum,
 witig werede           ond worde cwæð:
 'Ge synd unlæde,           earmra geþohta
 
- 745
- 
searowum beswicene,           oððe sel nyton,  
 mode gemyrde.           Ge mon cigað
 godes ece bearn,           þone þe grund ond sund,
 heofon ond eorðan           ond hreo wægas,
 salte sæstreamas           ond swegl uppe
 
- 750
- 
amearcode           mundum sinum.  
 þis is se ilca           ealwalda god
 ðone on fyrndagum           fæderas cuðon.
 He Abrahame           ond Isace
 ond Iocobe           gife bryttode,
 
- 755
- 
welum weorðode,           wordum sægde  
 ærest Habrahame           æðeles geþingu,
 þæt of his cynne           cenned sceolde
 weorðan wuldres god.           Is seo wyrd mid eow
 open, orgete,           magan eagum nu
 
- 760
- 
geseon sigores god,           swegles agend.'  
 æfter þyssum wordum           weorud hlosnode
 geond þæt side sel,           (swigodon ealle),
 ða ða yldestan           eft ongunnon
 secgan synfulle,           (soð ne oncneowan),
 
- 765
- 
þæt hit drycræftum           gedon wære,  
 scingelacum,           þæt se scyna stan
 mælde for mannum.           Man wridode
 geond beorna breost,           brandhata nið
 weoll on gewitte,           weorm blædum fag,
 
- 770
- 
attor ælfæle.           þær orcnawe wearð  
 þurh teoncwide           tweogende mod,
 mæcga misgehygd           morðre bewunden.
 ða se þeoden bebead           þryðweorc faran,
 stan on stræte           of stedewange,
 
- 775
- 
ond forð gan           foldweg tredan,  
 grene grundas,           godes ærendu
 larum lædan           on þa leodmearce
 to Channaneum,           cyninges worde
 beodan Habrahame           mid his eaforum twæm
 
- 780
- 
of eorðscræfe           ærest fremman,  
 lætan landreste,           leoðo gadrigean,
 gaste onfon           ond geogoðhade,
 edniwinga           andweard cuman,
 frode fyrnweotan,           folce gecyðan,
 
- 785
- 
hwylcne hie god mihtum           ongiten hæfdon.  
 Gewat he þa feran,           swa him frea mihtig,
 scyppend wera,           gescrifen hæfde,
 ofer mearcpaðu,           þæt he on Mambre becom
 beorhte blican,           swa him bebead meotud,
 
- 790
- 
þær þa lichoman           lange þrage,  
 heahfædera hra,           beheled wæron.
 Het þa ofstlice           up astandan
 Habraham ond Isaac,           æðeling þriddan
 Iacob of greote           to godes geþinge,
 
- 795
- 
sneome of slæpe þæm fæstan.           Het hie to þam siðe gyrwan,  
 faran to frean dome.           Sceoldon hie þam folce gecyðan
 hwa æt frumsceafte           furðum teode
 eorðan eallgrene           ond upheofon,
 hwær se wealdend wære           þe þæt weorc staðolade.
 
- 800
- 
Ne dorston þa gelettan           leng owihte  
 wuldorcyninges word.           Geweotan ða ða witigan þry
 modige mearcland tredan.           Forlætan moldern wunigean
 open eorðscræfu,           woldon hie ædre gecyðan
 frumweorca fæder.           þa þæt folc gewearð
 
- 805
- 
egesan geaclod,           þær þa æðelingas  
 wordum weorðodon           wuldres aldor.
 Hie ða ricene het           rices hyrde
 to eadwelan           oþre siðe
 secan mid sybbe           swegles dreamas,
 
- 810
- 
ond þæs to widan feore           willum neotan.  
 Nu ðu miht gehyran,           hyse leofesta,
 hu he wundra worn           wordum cyðde,
 swa þeah ne gelyfdon           larum sinum
 modblinde menn.           Ic wat manig nu gyt
 
- 815
- 
mycel mære spell           ðe se maga fremede,  
 rodera rædend,           ða ðu aræfnan ne miht,
 hreðre behabban,           hygeþances gleaw."
 þus Andreas           ondlangne dæg
 herede hleoðorcwidum           haliges lare,
 
- 820
- 
oððæt hine semninga           slæp ofereode  
 on hronrade           heofoncyninge neh.
 ða gelædan het           lifes brytta
 ofer yða geþræc           englas sine,
 fæðmum ferigean           on fæder wære
 
- 825
- 
leofne mid lissum           ofer lagufæsten,  
 oððæt sæwerige           slæp ofereode.
 þurh lyftgelac           on land becwom
 to þære ceastre           þe him cining engla
 ða þa aras siðigean,
 
- 830
- 
eadige on upweg,           eðles neosan.  
 Leton þone halgan           be herestræte
 swefan on sybbe           under swegles hleo,
 bliðne bidan           burhwealle neh,
 his niðhetum,           nihtlangne fyrst,
 
- 835
- 
oðþæt dryhten forlet           dægcandelle  
 scire scinan.           Sceadu sweðerodon,
 wonn under wolcnum.           þa com wederes blæst,
 hador heofonleoma,           ofer hofu blican.
 Onwoc þa wiges heard,           (wang sceawode),
 
- 840
- 
fore burggeatum.           Beorgas steape,  
 hleoðu hlifodon,           ymbe harne stan
 tigelfagan trafu,           torras stodon,
 windige weallas.           þa se wisa oncneow
 þæt he Marmedonia           mægðe hæfde
 
- 845
- 
siðe gesohte,           swa him sylf bebead,  
 þa he him fore gescraf,           fæder mancynnes.
 Geseh he þa on greote           gingran sine,
 beornas beadurofe,           biryhte him
 swefan on slæpe.           He sona ongann
 
- 850
- 
wigend weccean,           ond worde cwæð:  
 "Ic eow secgan mæg           soð orgete,
 þæt us gystrandæge           on geofones stream
 ofer arwelan           æðeling ferede.
 In þam ceole wæs           cyninga wuldor,
 
- 855
- 
waldend werðeode.           Ic his word oncneow,  
 þeh he his mægwlite           bemiðen hæfde."
 Him þa æðelingas           ondsweorodon,
 geonge gencwidum,           gastgerynum:
 "We ðe, Andreas,           eaðe gecyðað
 
- 860
- 
sið userne,           þæt ðu sylfa miht  
 ongitan gleawlice           gastgehygdum.
 Us sæwerige           slæp ofereode.
 þa comon earnas           ofer yða wylm
 faran on flyhte,           feðerum hremige,
 
- 865
- 
us ofslæpendum           sawle abrugdon,  
 mid gefean feredon           flyhte on lyfte,
 brehtmum bliðe,           beorhte ond liðe.
 Lissum lufodon           ond in lofe wunedon,
 þær wæs singal sang           ond swegles gong,
 
- 870
- 
wlitig weoroda heap           ond wuldres þreat.  
 Utan ymbe æðelne           englas stodon,
 þegnas ymb þeoden,           þusendmælum,
 heredon on hehðo           halgan stefne
 dryhtna dryhten.           Dream wæs on hyhte.
 
- 875
- 
We ðær heahfæderas           halige oncneowon  
 ond martyra           mægen unlytel,
 sungon sigedryhtne           soðfæstlic lof,
 dugoð domgeorne.           þær wæs Dauid mid,
 eadig oretta,           Essages sunu,
 
- 880
- 
for Crist cumen,           cining Israhela.  
 Swylce we gesegon           for suna meotudes,
 æðelum ecne,           eowic standan,
 twelfe getealde,           tireadige hæleð.
 Eow þegnodon           þrymsittende,
 
- 885
- 
halige heahenglas.           ðam bið hæleða well  
 þe þara blissa           brucan moton.
 þær wæs wuldres wynn,           wigendra þrym,
 æðelic onginn,           næs þær ænigum gewinn.
 þam bið wræcsið witod,           wite geopenad,
 
- 890
- 
þe þara gefeana sceal           fremde weorðan,  
 hean hwearfian,           þonne heonon gangaþ."
 þa wæs modsefa           myclum geblissod
 haliges on hreðre,           syðþan hleoðorcwide
 gingran gehyrdon,           þæt hie god wolde
 
- 895
- 
onmunan swa mycles           ofer menn ealle,  
 ond þæt word gecwæð           wigendra hleo:
 "Nu ic, god dryhten,           ongiten hæbbe
 þæt ðu on faroðstræte           feor ne wære,
 cyninga wuldur,           þa ic on ceol gestah,
 
- 900
- 
ðeh ic on yðfare,           engla þeoden,  
 gasta geocend,           ongitan ne cuðe.
 Weorð me nu milde,           meotud ælmihtig,
 bliðe, beorht cyning!           Ic on brimstreame
 spræc worda worn,           wat æfter nu
 
- 905
- 
hwa me wyrðmyndum           on wudubate  
 ferede ofer flodas.           þæt is frofre gast
 hæleða cynne.           þær is help gearu,
 milts æt mærum,           manna gehwylcum,
 sigorsped geseald,           þam þe seceð to him."
 
- 910
- 
ða him fore eagum           onsyne wearð  
 æðeling oðywed           in þa ilcan tid,
 cining cwicera gehwæs,           þurh cnihtes had.
 þa he worde cwæð,           wuldres aldor:
 "Wes ðu, Andreas, hal,           mid þas willgedryht,
 
- 915
- 
ferðgefeonde!           Ic þe friðe healde,  
 þæt þe ne moton           mangeniðlan,
 grame grynsmiðas,           gaste gesceððan."
 Feoll þa to foldan,           frioðo wilnode
 wordum wis hæleð,           winedryhten frægn:
 
- 920
- 
"Hu geworhte ic þæt,           waldend fira,  
 synnig wið seolfne,           sawla nergend,
 þæt ic þe swa godne           ongitan ne meahte
 on wægfære,           þær ic worda gespræc
 minra for meotude           ma þonne ic sceolde?"
 
- 925
- 
Him andswarode           ealwalda god:  
 "No ðu swa swiðe           synne gefremedest
 swa ðu in Achaia           ondsæc dydest,
 ðæt ðu on feorwegas           feran ne cuðe
 ne in þa ceastre           becuman mehte,
 
- 930
- 
þing gehegan           þreora nihta  
 fyrstgemearces,           swa ic þe feran het
 ofer wega gewinn.           Wast nu þe gearwor
 þæt ic eaðe mæg           anra gehwylcne
 fremman ond fyrþran           freonda minra
 
- 935
- 
on landa gehwylc,           þær me leofost bið.  
 Aris nu hrædlice,           ræd ædre ongit,
 beorn gebledsod,           swa þe beorht fæder
 geweorðað wuldorgifum           to widan aldre,
 cræfte ond mihte.           ðu in þa ceastre gong
 
- 940
- 
under burglocan,           þær þin broðor is.  
 Wat ic Matheus           þurh mænra hand
 hrinen heorudolgum,           heafodmagan
 searonettum beseted.           þu hine secan scealt,
 leofne alysan           of laðra hete,
 
- 945
- 
ond eal þæt mancynn           þe him mid wunige,  
 elþeodigra           inwitwrasnum,
 bealuwe gebundene.           Him sceal bot hraðe
 weorþan in worulde           ond in wuldre lean,
 swa ic him sylfum ær           secgende wæs.
 
- 950
- 
Nu ðu, Andreas, scealt           edre geneðan  
 in gramra gripe.           Is þe guð weotod,
 heardum heoruswengum           scel þin hra dæled
 wundum weorðan,           wættre geliccost
 faran flode blod.           Hie þin feorh ne magon
 
- 955
- 
deaðe gedælan,           þeh ðu drype ðolie,  
 synnigra slege.           ðu þæt sar aber;
 ne læt þe ahweorfan           hæðenra þrym,
 grim gargewinn,           þæt ðu gode swice,
 dryhtne þinum.           Wes a domes georn;
 
- 960
- 
læt ðe on gemyndum           hu þæt manegum wearð  
 fira gefrege           geond feala landa,
 þæt me bysmredon           bennum fæstne
 weras wansælige.           Wordum tyrgdon,
 slogon ond swungon,           synnige ne mihton
 
- 965
- 
þurh sarcwide           soð gecyðan.  
 þa ic mid Iudeum           gealgan þehte,
 (rod wæs aræred),           þær rinca sum
 of minre sidan           swat ut forlet,
 dreor to foldan.           Ic adreah feala
 
- 970
- 
yrmþa ofer eorðan.           Wolde ic eow on ðon  
 þurh bliðne hige           bysne onstellan,
 swa on ellþeode           ywed wyrðeð.
 Manige syndon           in þysse mæran byrig
 þara þe ðu gehweorfest           to heofonleohte
 
- 975
- 
þurh minne naman,           þeah hie morðres feala  
 in fyrndagum           gefremed habban."
 Gewat him þa se halga           heofonas secan,
 eallra cyninga cining,           þone clænan ham,
 eaðmedum upp,           þær is ar gelang
 
- 980
- 
fira gehwylcum,           þam þe hie findan cann.  
 ða wæs gemyndig           modgeþyldig,
 beorn beaduwe heard,           eode in burh hraðe,
 anræd oretta,           elne gefyrðred,
 maga mode rof,           meotude getreowe,
 
- 985
- 
stop on stræte,           (stig wisode),  
 swa him nænig gumena           ongitan ne mihte,
 synfulra geseon.           Hæfde sigora weard
 on þam wangstede           wære betolden
 leofne leodfruman           mid lofe sinum.
 
- 990
- 
Hæfde þa se æðeling           in geþrungen,  
 Cristes cempa,           carcerne neh.
 Geseh he hæðenra           hloð ætgædere,
 fore hlindura           hyrdas standan,
 seofone ætsomne.           Ealle swylt fornam,
 
- 995
- 
druron domlease.           Deaðræs forfeng  
 hæleð heorodreorige.           ða se halga gebæd
 bilwytne fæder,           breostgehygdum
 herede on hehðo           heofoncyninges þrym,
 godes dryhtendom.           Duru sona onarn
 
- 1000
- 
þurh handhrine           haliges gastes,  
 ond þær in eode,           elnes gemyndig,
 hæle hildedeor.           Hæðene swæfon,
 dreore druncne,           deaðwang rudon.
 Geseh he Matheus           in þam morðorcofan,
 
- 1005
- 
hæleð higerofne           under heolstorlocan,  
 secgan dryhtne lof,           domweorðinga
 engla ðeodne.           He ðær ana sæt
 geohðum geomor           in þam gnornhofe.
 Geseh þa under swegle           swæsne geferan,
 
- 1010
- 
halig haligne.           Hyht wæs geniwad.  
 Aras þa togenes,           gode þancade
 þæs ðe hie onsunde           æfre moston
 geseon under sunnan.           Syb wæs gemæne
 bam þam gebroðrum,           blis edniwe.
 
- 1015
- 
æghwæðer oðerne           earme beþehte,  
 cyston hie ond clypton.           Criste wæron begen
 leofe on mode.           Hie leoht ymbscan
 halig ond heofontorht.           Hreðor innan wæs
 wynnum awelled.           þa worde ongan
 
- 1020
- 
ærest Andreas           æðelne geferan  
 on clustorcleofan           mid cwide sinum
 gretan godfyrhtne,           sæde him guðgeðingu,
 feohtan fara monna:           "Nu is þis folc on luste,
 hæleð hyder on
 
- 1025
- 
gewyrht           eardes neosan."  
 æfter þyssum wordum           wuldres þegnas,
 begen þa gebroðor,           to gebede hyldon,
 sendon hira bene           fore bearn godes.
 Swylce se halga           in þam hearmlocan
 
- 1030
- 
his god grette           ond him geoce bæd,  
 hælend helpe,           ær þan hra crunge
 fore hæðenra           hildeþrymme,
 ond þa gelædde           of leoðobendum
 fram þam fæstenne           on frið dryhtnes
 
- 1035
- 
tu ond hundteontig           geteled rime,  
 swylce feowertig,
 generede fram niðe,           (þær he nænigne forlet
 under burglocan           bennum fæstne),
 ond þær wifa þa gyt,           weorodes to eacan,
 
- 1040
- 
anes wana þe fiftig            
 forhte gefreoðode.           Fægen wæron siðes,
 lungre leordan,           nalas leng bidon
 in þam gnornhofe           guðgeþingo.
 Gewat þa Matheus           menigo lædan
 
- 1045
- 
on gehyld godes,           swa him se halga bebead.  
 Weorod on wilsið           wolcnum beþehte,
 þe læs him scyldhatan           scyððan comon
 mid earhfare,           ealdgeniðlan.
 þær þa modigan mid him           mæðel gehedan,
 
- 1050
- 
treowgeþoftan,           ær hie on tu hweorfan.  
 ægðer þara eorla           oðrum trymede
 heofonrices hyht,           helle witu
 wordum werede.           Swa ða wigend mid him,
 hæleð higerofe,           halgum stefnum
 
- 1055
- 
cempan coste           cyning weorðadon,  
 wyrda waldend,           þæs wuldres ne bið
 æfre mid eldum           ende befangen.
 Gewat him þa Andreas           inn on ceastre
 glædmod gangan,           to þæs ðe he gramra gemot,
 
- 1060
- 
fara folcmægen,           gefrægen hæfde,  
 oððæt he gemette           be mearcpaðe
 standan stræte neah           stapul ærenne.
 Gesæt him þa be healfe,           hæfde hluttre lufan,
 ece upgemynd           engla blisse;
 
- 1065
- 
þanon basnode           under burhlocan  
 hwæt him guðweorca           gifeðe wurde.
 þa gesamnedon           side herigeas,
 folces frumgaras.           To þam fæstenne
 wærleasra werod           wæpnum comon,
 
- 1070
- 
hæðne hildfrecan,           to þæs þa hæftas ær  
 under hlinscuwan           hearm þrowedon.
 Wendan ond woldon           wiðerhycgende
 þæt hie on elþeodigum           æt geworhton,
 weotude wiste.           Him seo wen gelah,
 
- 1075
- 
syððan mid corðre           carcernes duru  
 eorre æscberend           opene fundon,
 onhliden hamera geweorc,           hyrdas deade.
 Hie þa unhyðige           eft gecyrdon,
 luste belorene,           laðspell beran,
 
- 1080
- 
sægdon þam folce           þæt ðær feorrcundra,  
 ellreordigra,           ænigne to lafe
 in carcerne           cwicne ne gemetton,
 ah þær heorodreorige           hyrdas lagan,
 gæsne on greote,           gaste berofene,
 
- 1085
- 
fægra flæschaman.           þa wearð forht manig  
 for þam færspelle           folces ræswa,
 hean, hygegeomor,           hungres on wenum,
 blates beodgastes.           Nyston beteran ræd,
 þonne hie þa belidenan           him to lifnere
 
- 1090
- 
deade gefeormedon.           Duruþegnum wearð  
 in ane tid           eallum ætsomne
 þurh heard gelac           hildbedd styred.
 ða ic lungre gefrægn           leode tosomne
 burgwaru bannan.           Beornas comon,
 
- 1095
- 
wiggendra þreat,           wicgum gengan,  
 on mearum modige,           mæðelhegende,
 æscum dealle.           þa wæs eall geador
 to þam þingstede           þeod gesamnod.
 Leton him þa betweonum           taan wisian
 
- 1100
- 
hwylcne hira ærest           oðrum sceolde  
 to foddurþege           feores ongyldan;
 hluton hellcræftum,           hæðengildum
 teledon betwinum.           ða se tan gehwearf
 efne ofer ænne           ealdgesiða,
 
- 1105
- 
se wæs uðweota           eorla dugoðe,  
 heriges on ore.           Hraðe siððan wearð
 fetorwrasnum fæst,           feores orwena.
 Cleopode þa collenferhð           cearegan reorde,
 cwæð he his sylfes sunu           syllan wolde
 
- 1110
- 
on æhtgeweald,           eaforan geongne,  
 lifes to lisse.           Hie ða lac hraðe
 þegon to þance.           þeod wæs oflysted,
 metes modgeomre,           næs him to maðme wynn,
 hyht to hordgestreonum.           Hungre wæron
 
- 1115
- 
þearle geþreatod,           swa se ðeodsceaða  
 reow ricsode.           þa wæs rinc manig,
 guðfrec guma,           ymb þæs geongan feorh
 breostum onbryrded.           To þam beadulace
 wæs þæt weatacen           wide gefrege,
 
- 1120
- 
geond þa burh bodad           beorne manegum,  
 þæt hie þæs cnihtes cwealm           corðre gesohton,
 duguðe ond eogoðe,           dæl onfengon
 lifes to leofne.           Hie lungre to þæs,
 hæðene herigweardas,           here samnodan
 
- 1125
- 
ceastrewarena.           Cyrm upp astah  
 ða se geonga ongann           geomran stefne,
 gehæfted for herige,           hearmleoð galan,
 freonda feasceaft,           friðes wilnian.
 Ne mihte earmsceapen           are findan,
 
- 1130
- 
freoðe æt þam folce,           þe him feores wolde,  
 ealdres geunnan.           Hæfdon æglæcan
 sæcce gesohte.           Sceolde sweordes ecg,
 scerp ond scurheard,           of sceaðan folme,
 fyrmælum fag,           feorh acsigan.
 
- 1135
- 
ða þæt Andrea           earmlic þuhte,  
 þeodbealo þearlic           to geðolianne,
 þæt he swa unscyldig           ealdre sceolde
 lungre linnan.           Wæs se leodhete
 þrist ond þrohtheard.           þrymman sceocan,
 
- 1140
- 
modige maguþegnas,           morðres on luste,  
 woldon æninga,           ellenrofe,
 on þam hysebeorðre           heafolan gescenan,
 garum agetan.           Hine god forstod,
 halig of hehðo,           hæðenum folce.
 
- 1145
- 
Het wæpen wera           wexe gelicost  
 on þam orlege           eall formeltan,
 þy læs scyldhatan           sceððan mihton,
 egle ondsacan,           ecga þryðum.
 Swa wearð alysed           of leodhete,
 
- 1150
- 
geong of gyrne.           Gode ealles þanc,  
 dryhtna dryhtne,           þæs ðe he dom gifeð
 gumena gehwylcum,           þara þe geoce to him
 seceð mid snytrum.           þær bið symle gearu
 freod unhwilen,           þam þe hie findan cann.
 
- 1155
- 
þa wæs wop hæfen           in wera burgum,  
 hlud heriges cyrm.           Hreopon friccan,
 mændon meteleaste,           meðe stodon,
 hungre gehæfte.           Hornsalu wunedon,
 weste winræced,           welan ne benohton
 
- 1160
- 
beornas to brucanne           on þa bitran tid,  
 gesæton searuþancle           sundor to rune
 ermðu eahtigan.           Næs him to eðle wynn.
 Fregn þa gelome           freca oðerne:
 "Ne hele se ðe hæbbe           holde lare,
 
- 1165
- 
on sefan snyttro!           Nu is sæl cumen,  
 þrea ormæte,           is nu þearf mycel
 þæt we wisfæstra           wordum hyran."
 þa for þære dugoðe           deoful ætywde,
 wann ond wliteleas,           hæfde weriges hiw.
 
- 1170
- 
Ongan þa meldigan           morþres brytta,  
 hellehinca,           þone halgan wer
 wiðerhycgende,           ond þæt word gecwæð:
 "Her is gefered           ofer feorne weg
 æðelinga sum           innan ceastre,
 
- 1175
- 
ellþeodigra,           þone ic Andreas  
 nemnan herde.           He eow neon gesceod
 ða he aferede           of fæstenne
 manncynnes ma           þonne gemet wære.
 Nu ge magon eaðe           oncyðdæda
 
- 1180
- 
wrecan on gewyrhtum.           Lætað wæpnes spor  
 iren ecgheard,           ealdorgeard sceoran,
 fæges feorhhord.           Gað fromlice
 þæt ge wiðerfeohtend           wiges gehnægan."
 Him þa Andreas           agef ondsware:
 
- 1185
- 
"Hwæt, ðu þristlice           þeode lærest,  
 bældest to beadowe!           Wæst þe bæles cwealm,
 hatne in helle,           ond þu here fysest,
 feðan to gefeohte.           Eart ðu fag wið god,
 dugoða demend.           Hwæt, ðu deofles stræl,
 
- 1190
- 
icest þine yrmðo.           ðe se ælmihtiga  
 heanne gehnægde,           ond on heolstor besceaf,
 þær þe cyninga cining           clamme belegde,
 ond þe syððan a           Satan nemdon,
 ða ðe dryhtnes a           deman cuðon."
 
- 1195
- 
ða gyt se wiðermeda           wordum lærde  
 folc to gefeohte,           feondes cræfte:
 "Nu ge gehyrað           hæleða gewinnan,
 se ðyssum herige mæst           hearma gefremede.
 ðæt is Andreas,           se me on fliteð
 
- 1200
- 
wordum wrætlicum           for wera menigo."  
 ða wæs beacen boden           burhsittendum.
 Ahleopon hildfrome           heriges brehtme
 ond to weallgeatum           wigend þrungon,
 cene under cumblum,           corðre mycle
 
- 1205
- 
to ðam orlege,           ordum ond bordum.  
 þa worde cwæð           weoroda dryhten,
 meotud mihtum swið           sægde his magoþegne:
 "Scealt ðu, Andreas,           ellen fremman!
 Ne mið ðu for menigo,           ah þinne modsefan
 
- 1210
- 
staðola wið strangum!           Nis seo stund latu  
 þæt þe wælreowe           witum belecgaþ,
 cealdan clommum.           Cyð þe sylfne,
 herd hige þinne,           heortan staðola,
 þæt hie min on ðe           mægen oncnawan.
 
- 1215
- 
Ne magon hie ond ne moton           ofer mine est  
 þinne lichoman,           lehtrum scyldige,
 deaðe gedælan,           ðeah ðu drype þolige,
 mirce manslaga.           Ic þe mid wunige."
 æfter þam wordum com           werod unmæte,
 
- 1220
- 
lyswe larsmeoðas,           mid lindgecrode,  
 bolgenmode;           bæron ut hræðe
 ond þam halgan þær           handa gebundon.
 Siþþan geypped wæs           æðelinga wynn,
 ond hie andweardne           eagum meahton
 
- 1225
- 
gesion sigerofne,           þær wæs sec manig  
 on þam welwange           wiges oflysted
 leoda duguðe.           Lyt sorgodon
 hwylc him þæt edlean           æfter wurde.
 Heton þa lædan           ofer landsceare,
 
- 1230
- 
ðragmælum teon,           torngeniðlan,  
 swa hie hit frecnost           findan meahton.
 Drogon deormodne           æfter dunscræfum,
 ymb stanhleoðo,           stærcedferþne,
 efne swa wide swa           wegas to lagon,
 
- 1235
- 
enta ærgeweorc,           innan burgum,  
 stræte stanfage.           Storm upp aras
 æfter ceasterhofum,           cirm unlytel
 hæðnes heriges.           Wæs þæs halgan lic
 sarbennum soden,           swate bestemed,
 
- 1240
- 
banhus abrocen.           Blod yðum weoll,  
 hatan heolfre.           Hæfde him on innan
 ellen untweonde,           wæs þæt æðele mod
 asundrad fram synnum,           þeah he sares swa feala
 deopum dolgslegum           dreogan sceolde.
 
- 1245
- 
Swa wæs ealne dæg           oððæt æfen com  
 sigetorht swungen.           Sar eft gewod
 ymb þæs beornes breost,           oðþæt beorht gewat
 sunne swegeltorht           to sete glidan.
 Læddan þa leode           laðne gewinnan
 
- 1250
- 
to carcerne.           He wæs Criste swa þeah  
 leof on mode.           Him wæs leoht sefa
 halig heortan neh,           hige untyddre.
 þa se halga wæs           under heolstorscuwan,
 eorl ellenheard,           ondlange niht
 
- 1255
- 
searoþancum beseted.           Snaw eorðan band  
 wintergeworpum.           Weder coledon
 heardum hægelscurum,           swylce hrim ond forst,
 hare hildstapan,           hæleða eðel
 lucon, leoda gesetu.           Land wæron freorig
 
- 1260
- 
cealdum cylegicelum,           clang wæteres þrym  
 ofer eastreamas,           is brycgade
 blæce brimrade.           Bliðheort wunode
 eorl unforcuð,           elnes gemyndig,
 þrist ond þrohtheard           in þreanedum
 
- 1265
- 
wintercealdan niht.           No on gewitte blon,  
 acol for þy egesan,           þæs þe he ær ongann,
 þæt he a domlicost           dryhten herede,
 weorðade wordum,           oððæt wuldres gim
 heofontorht onhlad.           ða com hæleða þreat
 
- 1270
- 
to ðære dimman ding,           duguð unlytel,  
 wadan wælgifre           weorodes brehtme.
 Heton ut hræðe           æðeling lædan
 in wraðra geweald,           wærfæstne hæleð.
 ða wæs eft swa ær           ondlangne dæg
 
- 1275
- 
swungen sarslegum.           Swat yðum weoll  
 þurh bancofan,           blodlifrum swealg,
 hatan heolfre.           Hra weorces ne sann,
 wundum werig.           þa cwom wopes hring
 þurh þæs beornes breost,           blat ut faran,
 
- 1280
- 
weoll waðuman stream,           ond he worde cwæð:  
 "Geseoh nu, dryhten god,           drohtað minne,
 weoruda willgeofa!           þu wæst ond const
 anra gehwylces           earfeðsiðas.
 Ic gelyfe to ðe,           min liffruma,
 
- 1285
- 
þæt ðu mildheort me           for þinum mægenspedum,  
 nerigend fira,           næfre wille,
 ece ælmihtig,           anforlætan,
 swa ic þæt gefremme,           þenden feorh leofað,
 min on moldan,           þæt ic, meotud, þinum
 
- 1290
- 
larum leofwendum           lyt geswice.  
 þu eart gescyldend           wið sceaðan wæpnum,
 ece eadfruma,           eallum þinum;
 ne læt nu bysmrian           banan manncynnes,
 facnes frumbearn,           þurh feondes cræft
 
- 1295
- 
leahtrum belecgan           þa þin lof berað."  
 ða ðær ætywde           se atola gast,
 wrað wærloga.           Wigend lærde
 for þam heremægene           helle dioful
 awerged in witum,           ond þæt word gecwæð:
 
- 1300
- 
"Sleað synnigne           ofer seolfes muð,  
 folces gewinnan!           Nu to feala reordaþ."
 þa wæs orlege           eft onhrered,
 niwan stefne.           Nið upp aras
 oþðæt sunne gewat           to sete glidan
 
- 1305
- 
under niflan næs.           Niht helmade,  
 brunwann oferbræd           beorgas steape,
 ond se halga wæs           to hofe læded,
 deor ond domgeorn,           in þæt dimme ræced;
 sceal þonne in neadcofan           nihtlangne fyrst
 
- 1310
- 
wærfæst wunian           wic unsyfre.  
 þa com seofona sum           to sele geongan,
 atol æglæca           yfela gemyndig,
 morðres manfrea           myrce gescyrded,
 deoful deaðreow           duguðum bereafod,
 
- 1315
- 
ongan þa þam halgan           hospword sprecan:  
 "Hwæt hogodest ðu, Andreas,           hidercyme þinne
 on wraðra geweald?           Hwæt is wuldor þin,
 þe ðu oferhigdum           upp arærdest,
 þa ðu goda ussa           gild gehnægdest?
 
- 1320
- 
Hafast nu þe anum           eall getihhad  
 land ond leode,           swa dyde lareow þin.
 Cyneþrym ahof,           þam wæs Crist nama,
 ofer middangeard,           þynden hit meahte swa.
 þone Herodes           ealdre besnyðede,
 
- 1325
- 
forcom æt campe           cyning Iudea,  
 rices berædde,           ond hine rode befealg,
 þæt he on gealgan           his gast onsende.
 Swa ic nu bebeode           bearnum minum,
 þegnum þryðfullum,           ðæt hie ðe hnægen,
 
- 1330
- 
gingran æt guðe.           Lætað gares ord,  
 earh ættre gemæl,           in gedufan
 in fæges ferð.           Gað fromlice,
 ðæt ge guðfrecan           gylp forbegan."
 Hie wæron reowe,           ræsdon on sona
 
- 1335
- 
gifrum grapum.           Hine god forstod,  
 staðulfæst steorend,           þurh his strangan miht.
 Syððan hie oncneowon           Cristes rode
 on his mægwlite,           mære tacen,
 wurdon hie ða acle           on þam onfenge,
 
- 1340
- 
forhte, afærde,           ond on fleam numen.  
 Ongan eft swa ær           ealdgeniðla,
 helle hæftling,           hearmleoð galan:
 "Hwæt wearð eow swa rofum,           rincas mine,
 lindgesteallan,           þæt eow swa lyt gespeow?"
 
- 1345
- 
Him þa earmsceapen           agef ondsware,  
 fah fyrnsceaþa,           ond his fæder oncwæð:
 "Ne magan we him lungre           lað ætfæstan,
 swilt þurh searwe.           Ga þe sylfa to!
 þær þu gegninga           guðe findest,
 
- 1350
- 
frecne feohtan,           gif ðu furður dearst  
 to þam anhagan           aldre geneðan.
 We ðe magon eaðe,           eorla leofost,
 æt þam secgplegan           selre gelæran;
 ær ðu gegninga           guðe fremme,
 
- 1355
- 
wiges woman,           weald, hu ðe sæle  
 æt þam gegnslege.           Utan gangan eft,
 þæt we bysmrigen           bendum fæstne,
 oðwitan him his wræcsið.           Habbað word gearu
 wið þam æglæcan           eall getrahtod!"
 
- 1360
- 
þa hleoðrade           hludan stefne,  
 witum bewæled,           ond þæt word gecwæð:
 "þu þe, Andreas,           aclæccræftum
 lange feredes!           Hwæt, ðu leoda feala
 forleolce ond forlærdest!           Nu leng ne miht
 
- 1365
- 
gewealdan þy weorce.           þe synd witu þæs grim  
 weotud be gewyrhtum.           þu scealt werigmod,
 hean, hroðra leas,           hearm þrowigan,
 sare swyltcwale.           Secgas mine
 to þam guðplegan           gearwe sindon,
 
- 1370
- 
þa þe æninga           ellenweorcum  
 unfyrn faca           feorh ætþringan.
 Hwylc is þæs mihtig           ofer middangeard,
 þæt he þe alyse           of leoðubendum,
 manna cynnes,           ofer mine est?"
 
- 1375
- 
Him þa Andreas           agef ondsware:  
 "Hwæt, me eaðe           ælmihtig god,
 niða neregend,           se ðe in niedum iu
 gefæstnode           fyrnum clommum!
 þær ðu syððan a,           susle gebunden,
 
- 1380
- 
in wræc wunne,           wuldres blunne,  
 syððan ðu forhogedes           heofoncyninges word.
 þær wæs yfles or,           ende næfre
 þines wræces weorðeð.           ðu scealt widan feorh
 ecan þine yrmðu.           þe bið a symble
 
- 1385
- 
of dæge on dæg           drohtaþ strengra."  
 ða wearð on fleame           se ðe ða fæhðo iu
 wið god geara           grimme gefremede.
 Com þa on uhtan           mid ærdæge
 hæðenra hloð           haliges neosan
 
- 1390
- 
leoda weorude.           Heton lædan ut  
 þrohtheardne þegn           þriddan siðe,
 woldon aninga           ellenrofes
 mod gemyltan.           Hit ne mihte swa!
 ða wæs niowinga           nið onhrered,
 
- 1395
- 
heard ond hetegrim.           Wæs se halga wer  
 sare geswungen,           searwum gebunden,
 dolgbennum þurhdrifen,           ðendon dæg lihte.
 Ongan þa geomormod           to gode cleopian,
 heard of hæfte,           halgan stefne
 
- 1400
- 
weop werigferð,           ond þæt word gecwæð:  
 "Næfre ic geferde           mid frean willan
 under heofonhwealfe           heardran drohtnoð,
 þær ic dryhtnes æ           deman sceolde.
 Sint me leoðu tolocen,           lic sare gebrocen,
 
- 1405
- 
banhus blodfag,           benne weallað,  
 seonodolg swatige.           Hwæt, ðu sigora weard,
 dryhten hælend,           on dæges tide
 mid Iudeum           geomor wurde
 ða ðu of gealgan,           god lifigende,
 
- 1410
- 
fyrnweorca frea,           to fæder cleopodest,  
 cininga wuldor,           ond cwæde ðus:
 'Ic ðe, fæder engla,           frignan wille,
 lifes leohtfruma,           hwæt forlætest ðu me?'
 Ond ic nu þry dagas           þolian sceolde
 
- 1415
- 
wælgrim witu.           Bidde ic, weoroda god,  
 þæt ic gast minne           agifan mote,
 sawla symbelgifa,           on þines sylfes hand.
 ðu ðæt gehete           þurh þin halig word,
 þa ðu us twelfe           trymman ongunne,
 
- 1420
- 
þæt us heterofra           hild ne gesceode,  
 ne lices dæl           lungre oððeoded,
 ne synu ne ban           on swaðe lagon,
 ne loc of heafde           to forlore wurde,
 gif we þine lare           læstan woldon.
 
- 1425
- 
Nu sint sionwe toslopen,           is min swat adropen,  
 licgað æfter lande           loccas todrifene,
 fex on foldan.           Is me feorhgedal
 leofre mycle           þonne þeos lifcearo."
 Him þa stefn oncwæð,           stiðhycgendum,
 
- 1430
- 
wuldorcyninges           word hloðrode:  
 "Ne wep þone wræcsið,           wine leofesta,
 nis þe to frecne.           Ic þe friðe healde,
 minre mundbyrde           mægene besette.
 Me is miht ofer eall,
 
- 1435
- 
sigorsped geseald.           Soð þæt gecyðeð  
 mænig æt meðle           on þam myclan dæge,
 þæt ðæt geweorðeð,           þæt ðeos wlitige gesceaft,
 heofon ond eorðe,           hreosaþ togadore,
 ær awæged sie           worda ænig
 
- 1440
- 
þe ic þurh minne muð           meðlan onginne.  
 Geseoh nu seolfes swæðe,           swa þin swat aget
 þurh bangebrec           blodige stige,
 lices lælan.           No þe laðes ma
 þurh daroða gedrep           gedon motan,
 
- 1445
- 
þa þe heardra mæst           hearma gefremedan."  
 þa on last beseah           leoflic cempa
 æfter wordcwidum           wuldorcyninges.
 Geseh he geblowene           bearwas standan
 blædum gehrodene,           swa he ær his blod aget.
 
- 1450
- 
ða worde cwæð           wigendra hleo:  
 "Sie ðe ðanc ond lof,           þeoda waldend,
 to widan feore           wuldor on heofonum,
 ðæs ðu me on sare,           sigedryhten min,
 ellþeodigne,           an ne forlæte."
 
- 1455
- 
Swa se dædfruma           dryhten herede  
 halgan stefne           oððæt hador sægl
 wuldortorht gewat           under waðu scriðan.
 þa þa folctogan           feorðan siðe,
 egle ondsacan,           æðeling læddon
 
- 1460
- 
to þam carcerne,           woldon cræfta gehygd,  
 magorædendes           mod oncyrran
 on þære deorcan niht.           þa com dryhten god
 in þæt hlinræced,           hæleða wuldor,
 ond þa wine synne           wordum grette
 
- 1465
- 
ond frofre gecwæð,           fæder manncynnes,  
 lifes lareow,           heht his lichoman
 hales brucan:           "Ne scealt ðu in henðum a leng
 searohæbbendra           sar þrowian."
 Aras þa mægene rof,           sægde meotude þanc,
 
- 1470
- 
hal of hæfte           heardra wita.  
 Næs him gewemmed wlite,           ne wloh of hrægle
 lungre alysed,           ne loc of heafde,
 ne ban gebrocen,           ne blodig wund
 lice gelenge,           ne laðes dæl,
 
- 1475
- 
þurh dolgslege           dreore bestemed,  
 ac wæs eft swa ær           þurh þa æðelan miht
 lof lædende,           ond on his lice trum.
 Hwæt, ic hwile nu           haliges lare,
 leoðgiddinga,           lof þæs þe worhte,
 
- 1480
- 
wordum wemde,           wyrd undyrne  
 ofer min gemet.           Mycel is to secganne,
 langsum leornung,           þæt he in life adreag,
 eall æfter orde.           þæt scell æglæwra
 mann on moldan           þonne ic me tælige
 
- 1485
- 
findan on ferðe,           þæt fram fruman cunne  
 eall þa earfeðo           þe he mid elne adreah,
 grimra guða.           Hwæðre git sceolon
 lytlum sticcum           leoðworda dæl
 furður reccan.           þæt is fyrnsægen,
 
- 1490
- 
hu he weorna feala           wita geðolode,  
 heardra hilda,           in þære hæðenan byrig.
 He be wealle geseah           wundrum fæste
 under sælwage           sweras unlytle,
 stapulas standan,           storme bedrifene,
 
- 1495
- 
eald enta geweorc.           He wið anne þæra,  
 mihtig ond modrof,           mæðel gehede,
 wis, wundrum gleaw,           word stunde ahof:
 "Geher ðu, marmanstan,           meotudes rædum,
 fore þæs onsyne           ealle gesceafte
 
- 1500
- 
forhte geweorðað,           þonne hie fæder geseoð  
 heofonas ond eorðan           herigea mæste
 on middangeard           mancynn secan.
 Læt nu of þinum staþole           streamas weallan,
 ea inflede,           nu ðe ælmihtig
 
- 1505
- 
hateð, heofona cyning,           þæt ðu hrædlice  
 on þis fræte folc           forð onsende
 wæter widrynig           to wera cwealme,
 geofon geotende.           Hwæt, ðu golde eart,
 sincgife, sylla!           On ðe sylf cyning
 
- 1510
- 
wrat, wuldres god,           wordum cyðde  
 recene geryno,           ond ryhte æ
 getacnode           on tyn wordum,
 meotud mihtum swið.           Moyse sealde,
 swa hit soðfæste           syðþan heoldon,
 
- 1515
- 
modige magoþegnas,           magas sine,  
 godfyrhte guman,           Iosua ond Tobias.
 Nu ðu miht gecnawan           þæt þe cyning engla
 gefrætwode           furður mycle
 giofum geardagum           þonne eall gimma cynn.
 
- 1520
- 
þurh his halige hæs           þu scealt hræðe cyðan  
 gif ðu his ondgitan           ænige hæbbe."
 Næs þa wordlatu           wihte þon mare
 þæt se stan togan.           Stream ut aweoll,
 fleow ofer foldan.           Famige walcan
 
- 1525
- 
mid ærdæge           eorðan þehton,  
 myclade mereflod.           Meoduscerwen wearð
 æfter symbeldæge,           slæpe tobrugdon
 searuhæbbende.           Sund grunde onfeng,
 deope gedrefed.           Duguð wearð afyrhted
 
- 1530
- 
þurh þæs flodes fær.           Fæge swulton,  
 geonge on geofene           guðræs fornam
 þurh sealtne weg.           þæt wæs sorgbyrþen,
 biter beorþegu.           Byrlas ne gældon,
 ombehtþegnas.           þær wæs ælcum genog
 
- 1535
- 
fram dæges orde           drync sona gearu.  
 Weox wæteres þrym.           Weras cwanedon,
 ealde æscberend.           Wæs him ut myne
 fleon fealone stream,           woldon feore beorgan,
 to dunscræfum           drohtað secan,
 
- 1540
- 
eorðan ondwist.           Him þæt engel forstod,  
 se ða burh oferbrægd           blacan lige,
 hatan heaðowælme.           Hreoh wæs þær inne
 beatende brim.           Ne mihte beorna hloð
 of þam fæstenne           fleame spowan.
 
- 1545
- 
Wægas weoxon,           wadu hlynsodon,  
 flugon fyrgnastas,           flod yðum weoll.
 ðær wæs yðfynde           innan burgum
 geomorgidd wrecen.           Gehðo mændan
 forhtferð manig,           fusleoð golon.
 
- 1550
- 
Egeslic æled           eagsyne wearð,  
 heardlic hereteam,           hleoðor gryrelic.
 þurh lyftgelac           leges blæstas
 weallas ymbwurpon,           wæter mycladon.
 þær wæs wop wera           wide gehyred,
 
- 1555
- 
earmlic ylda gedræg.           þa þær an ongann,  
 feasceaft hæleð,           folc gadorigean,
 hean, hygegeomor,           heofende spræc:
 "Nu ge magon sylfe           soð gecnawan,
 þæt we mid unrihte           ellþeodigne
 
- 1560
- 
on carcerne           clommum belegdon,  
 witebendum.           Us seo wyrd scyðeð,
 heard ond hetegrim.           þæt is her swa cuð,
 is hit mycle selre,           þæs þe ic soð talige,
 þæt we hine alysan           of leoðobendum,
 
- 1565
- 
ealle anmode,           (ofost is selost),  
 ond us þone halgan           helpe biddan,
 geoce ond frofre.           Us bið gearu sona
 sybb æfter sorge,           gif we secaþ to him."
 þa þær Andrea           orgete wearð
 
- 1570
- 
on fyrhðlocan           folces gebæro,  
 þær wæs modigra           mægen forbeged,
 wigendra þrym.           Wæter fæðmedon,
 fleow firgendstream,           flod wæs on luste,
 oþþæt breost oferstag,           brim weallende,
 
- 1575
- 
eorlum oð exle.           þa se æðeling het  
 streamfare stillan,           stormas restan
 ymbe stanhleoðu.           Stop ut hræðe
 cene collenferð,           carcern ageaf,
 gleawmod, gode leof.           Him wæs gearu sona
 
- 1580
- 
þurh streamræce           stræt gerymed.  
 Smeolt wæs se sigewang,           symble wæs dryge
 folde fram flode,           swa his fot gestop.
 Wurdon burgware           bliðe on mode,
 ferhðgefeonde.           þa wæs forð cumen
 
- 1585
- 
geoc æfter gyrne.           Geofon swaðrode  
 þurh haliges hæs,           hlyst yst forgeaf,
 brimrad gebad.           þa se beorg tohlad,
 eorðscræf egeslic,           ond þær in forlet
 flod fæðmian,           fealewe wægas,
 
- 1590
- 
geotende gegrind           grund eall forswealg.  
 Nalas he þær yðe           ane bisencte,
 ach þæs weorodes eac           ða wyrrestan,
 faa folcsceaðan,           feowertyne
 gewiton mid þy wæge           in forwyrd sceacan
 
- 1595
- 
under eorþan grund.           þa wearð acolmod,  
 forhtferð manig           folces on laste.
 Wendan hie wifa           ond wera cwealmes,
 þearlra geþinga           ðrage hnagran,
 syððan mane faa,           morðorscyldige,
 
- 1600
- 
guðgelacan           under grund hruron.  
 Hie ða anmode           ealle cwædon:
 "Nu is gesyne           ðæt þe soð meotud,
 cyning eallwihta,           cræftum wealdeð,
 se ðisne ar           hider onsende
 
- 1605
- 
þeodum to helpe.           Is nu þearf mycel  
 þæt we gumcystum           georne hyran."
 þa se halga ongann           hæleð blissigean,
 wigendra þreat           wordum retan:
 "Ne beoð ge to forhte,           þeh þe fell curen
 
- 1610
- 
synnigra cynn.           Swylt þrowode,  
 witu be gewyrhtum.           Eow is wuldres leoht
 torht ontyned,           gif ge teala hycgað."
 Sende þa his bene           fore bearn godes,
 bæd haligne           helpe gefremman
 
- 1615
- 
gumena geogoðe,           þe on geofene ær  
 þurh flodes fæðm           feorh gesealdon,
 ðæt þa gastas,           gode orfeorme,
 in wita forwyrd,           wuldre bescyrede,
 in feonda geweald           gefered ne wurdan.
 
- 1620
- 
þa ðæt ærende           ealwealdan gode  
 æfter hleoðorcwidum           haliges gastes
 wæs on þanc sprecen,           ðeoda ræswan.
 Het þa onsunde           ealle arisan,
 geonge of greote,           þa ær geofon cwealde.
 
- 1625
- 
þa þær ofostlice           upp astodon  
 manige on meðle,           mine gefrege,
 eaforan unweaxne,           ða wæs eall eador
 leoðolic ond gastlic,           þeah hie lungre ær
 þurh flodes fær           feorh aleton.
 
- 1630
- 
Onfengon fulwihte           ond freoðuwære,  
 wuldres wedde           witum aspedde,
 mundbyrd meotudes.           þa se modiga het,
 cyninges cræftiga,           ciricean getimbran,
 gerwan godes tempel,           þær sio geogoð aras
 
- 1635
- 
þurh fæder fulwiht           ond se flod onsprang.  
 þa gesamnodon           secga þreate
 weras geond þa winburg           wide ond side,
 eorlas anmode,           ond hira idesa mid,
 cwædon holdlice           hyran woldon,
 
- 1640
- 
onfon fromlice           fullwihtes bæð  
 dryhtne to willan,           ond diofolgild,
 ealde eolhstedas,           anforlætan.
 þa wæs mid þy folce           fulwiht hæfen,
 æðele mid eorlum,           ond æ godes
 
- 1645
- 
riht aræred,           ræd on lande  
 mid þam ceasterwarum,           cirice gehalgod.
 þær se ar godes           anne gesette,
 wisfæstne wer,           wordes gleawne,
 in þære beorhtan byrig           bisceop þam leodum,
 
- 1650
- 
ond gehalgode           fore þam heremægene  
 þurh apostolhad,           Platan nemned,
 þeodum on þearfe,           ond þriste bebead
 þæt hie his lare           læston georne,
 feorhræd fremedon.           Sægde his fusne hige,
 
- 1655
- 
þæt he þa goldburg           ofgifan wolde,  
 secga seledream           ond sincgestreon,
 beorht beagselu,           ond him brimþisan
 æt sæs faroðe           secan wolde.
 þæt wæs þam weorode           weorc to geþoligenne,
 
- 1660
- 
þæt hie se leodfruma           leng ne wolde  
 wihte gewunian.           þa him wuldres god
 on þam siðfæte           sylfum ætywde,
 ond þæt word gecwæð,           weoruda dryhten:
 "folc of firenum?           Is him fus hyge
 
- 1665
- 
gað geomriende,           geohðo mænað  
 weras wif samod.           Hira wop becom,
 murnende mod
 fore sneowan.
 Ne scealt ðu þæt eowde           anforlætan
 
- 1670
- 
on swa niowan gefean,           ah him naman minne  
 on ferðlocan           fæste getimbre.
 Wuna in þære winbyrig,           wigendra hleo,
 salu sinchroden,           seofon nihta fyrst.
 Syððan ðu mid mildse           minre ferest."
 
- 1675
- 
þa eft gewat           oðre siðe  
 modig, mægene rof,           Marmedonia
 ceastre secan.           Cristenra weox
 word ond wisdom,           syððan wuldres þegn,
 æþelcyninges ar,           eagum sawon.
 
- 1680
- 
Lærde þa þa leode           on geleafan weg,  
 trymede torhtlice,           tireadigra
 wenede to wuldre           weorod unmæte,
 to þam halgan ham           heofona rices,
 þær fæder ond sunu           ond frofre gast
 
- 1685
- 
in þrinnesse           þrymme wealdeð  
 in woruld worulda           wuldorgestealda.
 Swylce se halga           herigeas þreade,
 deofulgild todraf           ond gedwolan fylde.
 þæt wæs Satane           sar to geþolienne,
 
- 1690
- 
mycel modes sorg,           þæt he ða menigeo geseah  
 hweorfan higebliðe           fram helltrafum
 þurh Andreas           este lare
 to fægeran gefean,           þær næfre feondes ne bið,
 gastes gramhydiges,           gang on lande.
 
- 1695
- 
þa wæron gefylde           æfter frean dome  
 dagas on rime,           swa him dryhten bebead,
 þæt he þa wederburg           wunian sceolde.
 Ongan hine þa fysan           ond to flote gyrwan,
 blissum hremig,           wolde on brimþisan
 
- 1700
- 
Achaie           oðre siðe  
 sylfa gesecan,           þær he sawulgedal,
 beaducwealm gebad.           þæt þam banan ne wearð
 hleahtre behworfen,           ah in helle ceafl
 sið asette,           ond syððan no,
 
- 1705
- 
fah, freonda leas,           frofre benohte.  
 ða ic lædan gefrægn           leoda weorode
 leofne lareow           to lides stefnan,
 mæcgas modgeomre.           þær manegum wæs
 hat æt heortan           hyge weallende.
 
- 1710
- 
Hie ða gebrohton           æt brimes næsse  
 on wægþele           wigan unslawne.
 Stodon him ða on ofre           æfter reotan
 þendon hie on yðum           æðelinga wunn
 ofer seolhpaðu           geseon mihton,
 
- 1715
- 
ond þa weorðedon           wuldres agend,  
 cleopodon on corðre,           ond cwædon þus:
 "An is ece god           eallra gesceafta!
 Is his miht ond his æht           ofer middangeard
 breme gebledsod,           ond his blæd ofer eall
 
- 1720
- 
in heofonþrymme           halgum scineð,  
 wlitige on wuldre           to widan ealdre,
 ece mid englum.           þæt is æðele cyning!"